| بجنا: ملا احمد نراقی عالم وارسته این کتاب را در جهت استفاده و فهم مردم عادی برای رسیدن به کسب فضایل اخلاقی نگاشته است. نراقی در زمینه‌های بسیار گوناگونی مهارت داشت، او یک مجتهد شیعه، نویسنده و شاعر بود که در علوم اسلامی خصوصا در زمینه های فقه، اصول، حدیث، رجال، معقول و منقول، و اخلاق متخصص بود. در علوم دیگر نیز از جمله: ریاضی، نجوم، هندسه، فلسفه، ادیان شناسی، ادبیات و شعر تبحر داشت.گوناگونی که در آثار ملا احمد وجود دارد نشان‌دهنده مهارت ایشان در این زمینه‌ها است. اغلب آثار او در تکمیل آثار پدرش یا شرح آن‌ها است. کتاب معراج السعاده او کتابی است که در با مضمونی اخلاقی است که برای تحصیل کمالات و تهذیب اخلاق و رسیدن به کمال انسانی است.در فصل اول و آغاز کتاب آمده است که: بدان که، کلید سعادت دوجهانی، شناختن نفس خویشتن است، زیرا آدمی با شناخت خود بر شناختن آفریدگار خود اعانت می‌نماید؛ و روشن است که هر کس نتواند خود را بشناسد، به شناخت دیگری چون نتواند رسید؟ زیرا هیچ چیز به تو نزدیک‌تر از تو نیست چون خود را نشناسی، دیگران را چون شناسی؟ این کتاب شامل پنج باب است، هر باب آن دارای چندین فصل می باشد. باب اول این کتاب درباره شناخت نفس، راه‌های شناخت نفس، حقیقت و مفاسد و بیماری‌های نفس و فایده تذهیب اخلاقی و علم اخلاق به‌صورت مختصر سخن گفته است. در باب دوم کتاب در مورد سبب انحرافات اخلاقی با توجه به ۴ قوه نفس انسانی (عقل، غضب، شهوت، وهم) بحث می¬کند و منشأ اثر و باعث نیک و بد صفات خیر و سر را در تغییر و تبدیل‌های در قوای نفسانی می‌داند و راه رسیدن به جاده‌ی پسندیده و حصول اخلاق نیکو در به حاکمیت رسیدن عقل می‌دانددر باب سوم ضمن بیان حفظ تعادل در اخلاق حمیده از مقدمات تزکیه نفس و تشخیص بیماری‌های نفسانی سخن می‌گوید تا وارد باب چهارم که بخش اصلی کتاب است شود. این کتاب مبنا را بر تعادل می‌داند و در هر صفت افراط و تفریط در یک صفت را مذموم دانسته و رسیدن به خط تعادل را نیکو می‌داند و سعی در حفظ آن دارد. که این رسیدن به حفظ تعادل وقتی است که قوه عاقله بر سایر قوای انسانی حاکم شود.در باب چهارم این کتاب در چهارم در یک دسته‌بندی جامع در ۵ مقام که شامل مقام عدالت است که عدالت را در اخلاق مطرح می‌کند و بیان می‌کند زمانی قوای نفسانی به کمال می‌رسند که عدالت حاصل شود و عدالت امری است جامع جمیع صفات کمالیه، مقام دوم معالجه اخلاق ذمیمه متعلق به قوه عاقله که در دو حد حکمت و جهل قرار می‌گیرد بررسی می‌شود و سپس به بیان رذایلی که از دو جنس جربزه و جهل ناشی می‌شوند را بررسی می‌کند.مقام سوم صفات رذیله و اخلاق جمیله که متعلق به قوه غضبیه است مانند سوظن، فحش و لعن، عجب و...را که در دو شجاعت و جبن قرار دارد را بررسی می‌کند، مقام سوم به بررسی رذایل قوه شهویه و کیفیت معالجه آن و نحوه کسب فضایل آن را مطرح می‌کند از جمله فصول آن می‌توان به شکم پرستی، طمع و عفت و... عنوان نمود و مقام پنجم صفاتی که متعلق به سه قوه عاقله، غضبیه، شهویه یا دو قوه از این سه قوه است مانند حسد، ظلم، غیبت و...که به چند قوه برمی‌گردد؛ که هر کدام از این مقام ها شامل چند فصل است که با دسته بندی صفات مربوطه رذایل و فضایل اخلاقی به تفصیل در مورد انواع اخلاق و بیان فضیلت و کیفیت کسب هرکدام از صفات پرداخته و شرحی بر آن به تفصیل مطرح می‌کند که در صورت افراط یا تفریط در قوای ۴ گانه چه صفت هایی بروز می‌کند و چگونه آن را درمان کرد.باب پنجم این کتاب متفاوت است و به بررسی اسرار و اداب عبادات می پردازند که شامل پنج مقصد و فصل های گوناگون از جمله طهارت و نظافت، اسرار و آداب باطنیه نماز، آداب باطنیه ذکر و دعا و آداب روزه و حج است.از نقاط مثبت این کتاب به سیر نگارش کتاب می توان اشاره نمود که ابتدا به ریشه رذایل و فضایل اخلاقی پرداخته و سپس به توضیحاتی در مورد آن صفت می پردازد و حد اعتدال و ضد آن را بیان می‌کند و سپس در فصل ضمن بیان فواید اعتدال فضیلت اخلاقی مورد نظر شیوه درمانی برای معالجه رذیله اخلاقی را مطرح می کند؛ مثلا در مورد کج خلقی که ریشه در قوه غضبیه دارد و ضد آن خوش خلقی است و شیوه معالجه آن را نیز بیان کرده است.این کتاب دستور عملی اخلاقی برای سبک زندگی اسلامی است به شیوه ای کاملا موثر و کاربردی می باشد.و از نقاط منفی این کتاب نثر قدیمی کتاب است که با توجه به ادبیات حاکم در آن دوره نگاشته شده است اگرچه ویرایش‌هایی شده است اما متن سنگینی است و که بایستی بارها مورد مطالعه قرار گیرد چون بعضی واژگان ان از ادبیات امروزی کمی دور شده است.این کتاب بارها مورد سفارش اساتید اخلاق برای کسب فضایل اخلاقی و سیر و سلوک قرارگرفته است. ایت الله بهجت در پاسخ به شخصی که سؤال کرده بود برنامه‌ای جهت سیر و سلوک مرحمت فرمایید. ایشان فرمودند: روزانه نصف صفحه از کتاب شریف معراج السعاده را بخوانید و بدان عمل کنید.کتاب معراج سعاده توسط انتشارات مختلف به چاپ رسیده است همچنین این کتاب به صورت الکترونیکی هم به راحتی قابل دانلود می باشد. |  |
↧
دستور عملی اخلاقی برای سبک زندگی اسلامی
↧