| اشاره - خلیفه گری ارامنه آذربایجان در تقاطع خیابان های ارک، شریعتی جنوبی و والمان در مرکز شهر تبریز در یکی از باغهای تاریخی محله لیل آباد قرار گرفته و مسئولیت اداره امور ارامنه منطقه آذربایجان را برعهده دارد. باشگاه ورزشی آرارات، کلیساهای سرکیس مقدس، شوغاگات مقدس، مریم مقدس و مریم ننه، مراکز آموزشی (کودکستان، دبستان و دبیرستان) و موزه های ارامنه تبریز به آن وابسته اند. خلیفه گری ارامنه آذربایجان تا سال ۱۸۴۵ در قره کلیسای شهرستان چای پاره در شمال استان آذربایجان غربی قرار داشته که در این سال، این مرکز به تبریز منتقل شده است. ساختمان خلیفه گری نیز در سال ۱۸۷۰ توسط بانک شاهی احداث شده بود که در سال ۱۹۰۳ توسط ارامنه خریداری شده و به مقر خلیفه گری تبدیل شد. به بهانه آغاز سال نو میلادی پای صحبت یکی از پژوهشگران تاریخ ارمنی در تبریز نشستیم. کارن سرکیسیان؛ فارغ التحصیل باستان شناسی، متولد تبریز و مدیر قنادی ساکو در کوچه بارون اواک تبریز است؛ او از ارامنه معروف و منابع آگاه در زمینه تاریخچه ارامنه آذربایجان است. متن زیر ماحصل گپ و گفت چند ساعته هفته نامه آذرپیام با کان سارکیسیان میباشد. برای شروع بحث، بصورت مختصر درخصوص قدمت حضور ارامنه در تبریز بگویید. ملت ارامنه اولین ملتی هستند که در سال ۳۰۱ میلادی قبل از تشکیل کلیسای کاتولیک روم بعنوان بزرگترین فرقه، مسحیت را بعنوان دین رسمی خود قبول کردند. اما درخصوص ارامنه تبریز و ایران دو بحث متفاوت را شاهد هستیم. قدمت و تاریخچه ارامنه تبریز به مراتب طولانی تر از ارامنه ایران است. درباره ریشه ارامنه تبریز تاریخ مشخصی در دست نیست اما براساس اسناد و مدارک معتبر این قدمت به بیش از ۲۰۰۰ سال برای آذربایجان شرقی و غربی میرسد. اما برای بررسی تاریخچه کل ارامنه ایران، این موضوع بیشتر از زمان شاه عباس در سال ۶۰۴ میلادی آغاز میشود که در آن زمان شاه عباس صفوی بیش از ۳۰۰هزار ارمنی را به سمت ایران کوچ داده و در طول چهار قرن در اصفهان و شیراز و بعدا در مناطق مرکزی ایران سکونت یافتند. با تمامی اوصاف این موضوع را نباید با تاریخ ارامنه تبریز یکی دانست. چرا که قدمت ارامنه تبریز بسیار بیشتر از آنان است. یکی از نمونههای بارز اثبات این امر سفرنامه مارکوپلو در قرن سیزدهم در دوران حکومت ایلخانی است که در قسمتی از خاطرات خود اشاره میکند که مدتی را در تبریز و در خانه یک تاجر ارمنی گذرانده است. جمعیت تقریبی ارامنه ایران و تبریز چه تعداد است؟ برای کل ایران در حدود ۱۰۰ هزار نفر اما برای تبریز و مجموع آذربایجان شرقی در حدود ۵۰۰ خانوار ارمنی ساکن هستند که جمعیتی حدود ۱۳۰۰ الی ۱۴۰۰ نفر را شامل میشود. برای آگاهی بیشتر از موضوع، کمی درخصوص فرقه های مختلف مسحیت توضیح دهید. ارمنی ها دارای کلیسای مختص خود هستند که بصورت مستقل اداره میشود. این کلیسا، کلیسای رسولان یا حواریون نام دارد که مختص فرقه ارتدکس است. اما ارامنه به چند فرقه مختلف مانند کاتولیک، پرتستان و آسوری نیز تقسیم میشوند که در تبریز و تهران سکونت دارند و دارای کلیسای مخصوص هستند. در حال حاضر برای ارمنیهای تبریز تنها کلیسای ارتدکس یا همان رسولان (کلیسای سرکیس مقدس – در بارون اواک) و ( کلیسای مریم مقدس – راسته کوچه) فعال است که برای مراسمات و جشنهای بزرگ مانند کریسمس و عید پاک از کلیسای مریم مقدس و مابقی مراسمات کوچک و برنامههای هفتگی از کلیسای سرکیس مقدس استفاده میشود. اما برای مسیحیان آسوری کلیسای کاتولیک( کلیسای لازانیست ها- پشت سینما ۲۹ بهمن) و پروتستان( کلیسای والمان) نیز فعال است. تفاوت ها و اختلافات فرقه های ارامنه مسیحی مانند ارتدکس، کاتولیک و پرتستان چیست؟ این فرقه ها تفاوت ها و اختلافات زیادی باهم دارند که از جمله آنان میتوان به این اشاره کرد که قدمت کلیسای ارمنی بیشتر از کلیسای کاتولیک است. در کلیسای ارمنی برخلاف کلیسای کاتولیک به زیور آلات و ظاهر سازی اهمیت چندانی داده نمیشود. از دیگر موارد تفاوت این است که کاتولیکهای خود را پیرو پتروس یکی از حواریون مسیحی میدانند و پاپ خود را نماینده پترس معرفی میکند ولی کلیسای ارمنی علیرغم معتقد بودن به این موضوع، خود را مستقل از آن میداند و پیرو پاپ نیست. به همین دلیل اسقف ارامنه شخص دیگری به نام "جاسریغ آرام اول" است که در بیروت لبنان سکونت دارد. خلیفه کل آذربایجان نیز در حال حاضر گریکور چیفت چیان است. اما مهمترین تفاوت و مورد اختلاف مسیحیان ارمنی ارتدکس و مسیحیان کاتولیک درخصوص زمان تولد حضرت عیسی و عید کریسمس است. به طوری که ارمنیهای ۶ ژانویه را روز تولد عیسی و کریسمس میدانند و کاتولیک ها ۲۴ دسامبر . دلیل بروز این اختلاف چیست؟ در قرن چهارم میلادی، زمانی که اولین اجلاس کلیسایی برگزار شد، رهبران اکثریت مسیحیان قسمتی از اروپا مانند ایتالیا، یونان و قسمتهای از خاورمیانه در آن حضور داشتند. تصمیم بزرگان کلیسا بر آن میشود که روز تولد و روز غسل تعمید حضرت عیسی بدست حضرت یحیی در رود اردن و عید کریسمس را ۶ ژانویه قرارداد کنند. یک قرن بعد جمعی از بزرگان کلیسا باردیگر در شهر ایکُنیا ترکیه گرد هم آمده و تصمیم میگیرند که روز تولد و غسل تعمید حضرت عیسی و عید کریسمس را به روز ۲۴ دسامبر تغییر دهند. استنباط آنان این بود که بدلیل آن که در طول صد سال گذشته مردم روم نتوانسته روز ۲۴ دسامبر را که مصادف با سالروز تولد "ساترن" یکی از خدایان بزرگ روم بود را فراموش کنند و به همین دلیل بصورت مخفیانه اقدام به برگزاری مراسم میکردند. از همین رو تعدادی بزرگان کلیسای آن زمان تصمیم گرفتند تا با تغییر دادن تاریخ تولد عیسی و کریسمس این دو عید را مصادف هم قرار دهند تا باعث ایجاد تفرقه نشود. اما ارمنی های ارتدکس و غبتی ها مخالف این امر بودند و کماکان ۶ زانویه را سالروز تولد عیسی مسیح میدانند. البته تاریخ مشخص و دقیقی از تاریخ تولد عیسی در دست نیست و استناد ارمنی ها به اولین توافق رسمی مسیحیان در قرن چهارم است. ارتباط و تعامل ارمنی ها و مسلمانان ایران در چند دهه اخیر بخصوص در وقایعی همچون انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به چه شکل بوده است؟ ارمنی ها همانند سایر اقلیتهای مذهبی ایران زمین همیشه در تمامی صحنه های دادخواهی و دفاع از تمامیت ارضی حضور داشته اند و شهدایی را نیز در این راه تقدیم کرده اند. اعتقاد ارامنه همیشه بر این این امر استوار بوده که مذهب همه ما توحید و کشور همه ما ایران است. همان سخنی که امام خمینی(ره) پس پیروزی انقلاب اسلامی بیان فرمودند. با توجه به مجال کوتاه این بحث، اگر حرفی دارید که در این مجال نگنجیده و شایسته بیان است، بعنوان سخن پایانی تان بفرمایید.. باید اذعان داشت که بدون تردید ایران امن ترین کشور برای حفظ اعتقادات دینی در جهان است. ارامنه تبریز در طول قرن های طولانی سکونت مسالمت آمیزی با هموطنان مسلمان خود داشته اند و در این مدت حتی شاهد کوچکترین تضاد و چالش بین آنان نبوده ایم. ارتباط و تعامل بین اقلیت مذهبی ارمنی با مسلمانان در تبریز بینظیر است. در نهایت از طرف تمامی ارامنه مسیحی آذربایجان از مسوولان و ارگانهای انتظامی تشکر میکنیم که همواره احترام زیادی را برای ما قایل بوده اند و در برگزاری رسومات نهایت همکاری را با ما بعمل آورده اند. |  |
↧
قناد باستان شناس از ارامنه تبریز می گوید
↧