همشهری سرزمین من: میگویند اینجا قدیمیترین کلیسای جهان است؛ اولین کلیسای ساختهشده توسط حواریون حضرت مسیح(ع). درست بگویند یا اشتباه، در یک چیز این مکان هیچ شکی نیست؛ «قرهکلیسا» در آذربایجانغربی اثری ثبتشده در فهرست میراث جهانی و یکی از بناهای باارزش و زیبای جهان است. کلیسای «سنت تاتاوس» که به نام «سنت طاطائوس»، «سنت تادئوس» یا «قرهکلیسا» هم شناخته میشود، پوشیده است از سنگهای سفید و سیاه با نقوشی اساطیری و سنگتراشیهای یگانه، با صدای زنگی آرام که انگار از لابهلای تاریخ، بودنش را یادآوری میکند. تعطیلات نوروزی میتواند زمان مناسب بازدید از این کلیسای قدیمی باشد، کلیسایی که پس از بارها آسیب دیدن در حوادث طبیعی به ویژه زلزلههای مختلف، به دفعات مرمت شده و افرادی از «سیمون بزنونی» ـ اسقف ماکو ـ گرفته تا «عباس میرزا» ـ ولیعهد قاجار ـ برای ماندگاری آن زحمت کشیدهاند و هر کدام به نحوی بر شکوهش افزودهاند. معبد سیاه و سفید این کلیسای زیبا و منحصر به فرد را خیلی ها اولین کلیسای ساخته شده در جهان می دانند. کلیسایی پوشیده از سنگ های سفید و سیاه که در نوروز دوتادورش پر از چادر گردشگران می شود. سنت تاتاوس، ساندخت و زاکاریای مقدس پس از دیدن کلیسای سنت تاتاوس و ملحقات آن، میتوانید گشتی در محوطه بیرونی حیاط کلیسا بزنید که دیدنی بسیار دارد. مقبره «ساندخت» روی تپهماهورهای مقابل کلیسا، «گورستان» در دشت روبهرو و کلیسای «زاکاریای مقدس» در ۳۰۰ متری دره، سه تا از دیدنی های منحصربه فرد این منطقه هستند. شمال از شمالغربی برای دیدن قرهکلیسا، باید تا روستای «قرهکلیسا» از توابع «سیهچشمه» شهر «چالدران» در استان آذربایجانغربی بروید. خودروی شخصی: از طریق جاده تبریز ـ صوفیان به سمت «مرند» و بعد به «یامچی» میرسید. با ادامه مسیر تا «قره ضیاالدین» به جادهای متصل میشوید که تا ابتدای جاده ورودی کلیسا حدود ۴۲ کیلومتر فاصله دارد. پس از آن، باید وارد جاده فرعی متصل به کلیسا شوید. وسیله نقلیه عمومی: از تبریز به مرند بروید و از آنجا با سواری به سمت «خوی» حرکت کنید که حدود ۱۲هزار تومان هزینه دارد. ازخوی هم یک دربست بگیرید که چیزی حدود ۳۵ هزار تومان برای تان تمام می شود که البته همه چیز بستگی به توافق شما با راننده دارد. راههایی در دل سنگ راهنمای گشت و گذار را « کارن سرکیسیان» دانش آموخته رشته تاریخ در اختیار مان گذاشته؛ پیشنهادهایی منحصر به فرد در ۲ بخش درونی و بیرونی، برای افرادی که اولین بار است به این منطقه سفر می کنند. برای بازدید محوطه، باید از جایی شروع کرد که خودرو را پارک کردهاید. برای ورود، باید از دروازه متصل به باروهای کلیسا عبور کنید. حیاط کلیسا: کلیسا در وسط محوطهای بزرگ قراردارد که از هر چهار طرف، به درههای اطراف منتهی میشود. برج و باروهای اطراف در زمانهای دور، محل استقرار محافظان کلیسا بوده و هنوز سوراخهایی را که محافظان، تفنگهایشان را از آن بیرون میآوردند، میتوانید ببینید. راهروی ورودی: راهرو مدور کوچکی در کنار در ورودی، شما را تا طبقه بالا، یعنی تا روی سقف مجموعه اتاقهایی که دور تا دور حیاط ساخته شدهاند و همچنین تا همین باروهای چهارگانه هدایت میکند. این اتاقهای دورتادور در قدیم به عنوان انبار غله و حبوبات مجموعه، کارگاههای آردسازی، کارگاه روغنگیری و محل اسکان کشیش و راهبان مستقر در کلیسا بوده و امروزه فقط در مراسم سالانه ارامنه در اوایل مردادماه مورد استفاده قرار میگیرد. دیدنیترین بخش این مجموعه، همین کلیسای ۲رنگ وسط حیاط است. برای ورود باید از پاگرد مربع شکلی عبور کرد که ناقوس فلزی تقریبا بزرگی از آن آویزان شده است. ساختمان کلیسا: اگر قبل از ظهر به کلیسا برسید، پس از عبور از در چوبی زیبای سالن و ورود به محوطه اصلی کلیسا، اولین چیزی که میبینید، صلیب نورانی بزرگی است که در کف سالن دیده میشود. اگر رد نور را بگیرید به بالای محراب میرسید، جایی که یک صلیب سنگی روی دیوار کنده شده و نور خورشید از شیارهای آن به درون کلیسا میتابد. سالن اصلی کلیسا، مستطیل بزرگی است که از در ورودی آغاز میشود و تا محراب ادامه دارد. اتاقهای سنگی: ۲طرف محراب، ۲اتاق سنگی تعبیه شده که برای خلوتکردن با خدا مورد استفاده قرارمیگرفته. ضمن اینکه در اتاق سمت راست محراب، راهپلهای هست که امکان رفتن به نیمطبقه بالای کلیسا را فراهم میکرده. این راهپله نیمهمخفی، راهکاری امنیتی در مواقع خطر نیز محسوب میشدهاست. از اتاقهای کناری که بیرون بیاییم، دیدن محراب با پردههای بلند و تزئینات ویژه و البته حوضچه سنگی سمت چپ محراب که برای مراسم غسل تعمید مورد استفاده قرار میگرفته، خالی از لطف نیست. تصاویر داخل کلیسا: با گردشی کوتاه در سالن اصلی کلیسا، به جز حجاریهای سنگی که شامل تصاویری اسطورهای، تصاویری از مبلغان مسیحی و انواع صلیبهای تزئین شده است، میتوانید تابلوهایی با تصویر «گریکور»، بنیانگذار کلیسای ارمنی، تصاویر حواریون و دیگر تابلوهای مذهبی را ببینید. تمام این تابلوها، اهدایی خانوادههای ارمنی به کلیسا هستند.